تبعات ميان مدت قطعنامه سوم تنبيهي

شوراي امنيت در نيويورک پس از يک تاخير دو روزه و در حالي که شوراي حکام آژانس بين المللي انرژي اتمي ‏در وين اجلاس فصلي خود را آغاز کرده بود، قطعنامه سوم تنبيهي را عليه ايران از تصويب گذراند. گزارش ‏محمد البرا دعي دبيرکل آژانس بين المللي انرژي اتمي از آخرين تحولات مربوط به فعاليتهاي هسته اي ايران که ‏در آن سرپيچي جمهوري اسلامي ازاجراي خواسته هاي دو قطعنامه قبلي بصراحت مورد اشاره قرار گرفته بود ‏از جمله مستندات اصلي شوراي امنيت براي طرح و تصويب قطعنامه سوم بود. ‏ ديدار پايان هفته گذشته سرکوزي رئيس جمهور فرانسه از آفريقاي جنوبي که از زمان استقرار در کاخ اليزه بر ‏خلاف سلف خود، ژاک شيراک، مواضع سرسختانه اي در قبال فعاليتهاي اتمي ايران اتخاذ کرده است از جمله ‏آخرين تلاشهاي بي سر و صدائي بود که در جهت همراه کردن‎ ‎‏ چند کشور عضو موقت شوراي امنيت با اعضائ ‏ثابت شورا در جهت تصويب طرح تنبيه ايران صورت گرفت.‏ علي رغم مقاومت ملايم چهار کشور ويتنام، ليبي، آفريقاي جنوبي و اندونزي که از جمله اعضاء موقت دوره ‏يکساله جاري شوراي امنيت بشمار ميروند، توافق اصو لي شش کشوربزرگ بمنظور فراهم ساختن زمينه تصويب ‏قطعنامه سوم تنبيهي شوراي امنيت عليه ايران، نشان داد که جامعه جهاني در جهت ممانعت از برنامه هاي توسعه ‏اتمي ايران به هماهنگي کم سابقه اي رسيده است. قطعنامه تنبيهي تازه جدا از پيامدهاي اجتناب ناپذيراقتصادي، ‏از نظر سياسي نيز شکست عمده اي در عرصه جها ني عليه دولت ايران محسوب ميشود. ‏ ‏ ‏ ظاهراً مداخله کشور افريقاي جنوبي که امسال از جمله اعضاء غير ثابت شوراي امنيت است، دراخرين لحظه، ‏مانع از به نتيجه رسيدن سريعتر تلاشهاي موافقين اعمال تنبيهات تازه غليه ايران شد. نماينده افريقاي جنوبي ‏خواستار آن شده بود که آغازگفتگودر شورا ي امنيت پيرامون تصويب قطعنامه تنبيهي تازه عليه ايران به دريافت ‏گزارش البرادعي واطلاع از نحوه پيشرفت همکاري هاي ايران با آژانس موکول شود. پس از دريافت گزارش ‏البرادعي نيز کشور ياد شده همچنان خواستار توضيحات بيشتري ازجانب تهييه کننده گان طر ح قطعنامه پيرامون ‏نحوه تنبيه ايران شده بود. از اين پيشنهاد بعضي ديگر از اعضاء غير دائم شورا از جمله اندونزي و ليبي نيز ‏استقبال کردند. نماينده ليبي يادآور شده بود که ممکن است از حضور در جلسه خود داري کند، در حالي که نماينده ‏گان اندونزي و ويتنام تنها به انجام اصلاحاتي در متن قطعنامه قناعت کرده بودند. ‏ ‏ مداخله افريقاي جنوبي و سه کشور ديگر عضو جنبش عدم تعهد که متعاقبا به تاخير در طرح قطعنامه تنبيهي ‏سوم عليه ايران انجاميد از سوي مسولين رژيم جمهوري اسلامي مورد استقبال قرار گرفت. با توجه به نزديکتر ‏شدن محسوس چين و روسيه طي دوماه گذشته به مواضع ساير اعضاء دائم شوراي امنيت در مورد ايران و در ‏نتيجه، فاصله گرفتن پکن و مسکو از تهران، حمايت ملايم و کم اثر غير متهد ها در شوراي امنيت بنوعي موجب ‏تسکين خاطر موقت دولت جمهوري اسلامي گرديد. اميد تهران در شرايط دشوار پيش آمده اين بود که گشايش ‏نامنتظره ديگري در هفته هاي بعد منشا اثر بيشتر شده و خطر قطعنامه سوم را تا حد مقدور و ممکن دور سازد.‏ پيش از آن، ايران علائم روشني از جانب روسيه و چين در يافت داشته بود که نشان ميداد حمايت نيم بند آن دو ‏کشوراز برنامه هسته اي اش در حال کاهش است. اظهارات خشمگينانه معاون وزير خارجه روسيه چند روز پس ‏از برگزاري جلسه کشورهاي 1+5، عليه برنامه توسعه موشکي ايران وهمچنين تکرار مخالفت آشکار با آنچه اوبه ‏نيابت از سوي دولت متبوع خود "غير ضروري بودن ادامه غني سازي اورانيوم" خواند، شگفتي محافل ناظر و ‏بخصوص تهران را برانگيخت. شگفتي تهران بيشتر از اين جهت بود که پيش از آن هيچيک از مقامات رسمي ‏کرملين علناً از برنامه هاي توسعه موشکي ايران انتقاد بعمل نياورده بودند، اگر چه نگراني هاي مسکو در اين ‏زمينه طي تماسهاي دو جانبه مابين دوکشور هر ازگاهي مطرح شده بود. ‏ در مورد چين اگرچه موضع گيري سياسي پکن عليه برنامه هاي اتمي ايران تا حدودي ملايم تر از روسيه بود، در ‏عين حال دولت چين با افزايش فشار در زمينه هاي اقتصادي نارضائي ازرفتار هاي ايران را بگونه اي ديگر ‏اشکار ساخته بود. ‏ در شرايطي اينچنين، حمايت معتدل غير متعهدها از مواضع ايران بنوعي فرصت مغتنم براي تهران تلقي شد، اگر ‏چه اين حمايت به هيچ وچه نميتوانست جايگزين حمايت پيشين و موثر تر روسيه و چين بشود. در طول دوسال ‏گذشته حمايتهاي نيم بند چين و روسيه از ايران در شوراي امنيت حد اکثر به تعديل متن دو قطعنامه تنبيهي پيشين ‏انجاميده بود حال انکه موضع گيري افريقاي جنوبي وسه عضو غير دائمي ديگر شوراي امنيت تنها منجر به ‏تاخير کوتاهي در زمان طرح قطعنامه سوم تنبيهي شد و نه تغيير اساسي در محتواي آن. ‏ گزارش البرادعي به شوراي امنيت که در طرح قطعنامه سوم تنبيهي مورد استناد قرار گرفت به دو بخش مجزا ‏تقسيم شده بود: ‏ ‏1- اجابت خواستهاي مندرج در سه قطعنامه 1696 - 1737 – و 1747 توسط ايران که مهمترين آنها تعليق غني ‏سازي اورانيوم است. ‏ ‏ 2- ميزان پيشرفت در همکاريهاي ايران با آژانس در جهت رفع ابهام از گذشته فعاليتهاي اتمي آن کشور.‏ البرادعي طي گزارش قبلي خود که در ماه سپتامبر گذشته منتشر شد کمترين نشانه اي از پيشرفت در بخش اول ‏عرضه نکرده بود و حتي بدليل ادامه و توسعه غني سازي اورانيوم به انتقاد از ايران نيز پرداخته بود. در بخش ‏دوم و در زمينه همکاري براي رفع ابهام، دبيرکل آژانس به اميد دريافت اطلاعات بيشتر از ايران، از پيشرفت ‏همکاريها با ايران قدرداني کرده بود ولي اين قدر داني مانع از آن نبود که سرپيچي ايران از قبول قطعنامه هاي ‏قبلي فراموش شود.‏ ‏ فراموش نبايد کرد که در زمان انتشار گزارش قبلي نيز،عليرغم خشنوديهاي فراوان تهران از مفاد آن، اين ‏گزارش دبيرکل آژانس نبود که مانع از طرح و تصويب قطعنامه تازه تنبيهي شوراي امنيت عليه ايران شد. عامل ‏عمده و موثر، انتشار بخشهائي از براورد سازمانهاي اطلاعاتي امريکا از فعاليتهاي اتمي ايران و اعلام ترک ‏پيگيري ايران در راه دستيابي به سلاحهاي اتمي از سال 2003 بود که نه تنها پرونده اتمي ايران را در شوراي ‏امنيت بطور موقت از گردش خارج ساخت که همچنين خطر هجوم نظامي عليه ايران را نيز که پيش از آن کاملا ‏محتمل بنظر ميرسيد بميزان فوق العاده زيادي کاهش داد.‏ تهران، با استناد به اظهارات مسئولان جمهوري اسلامي در اين مورد، ظاهراً انتظار داشت که در نتيجه گنجانده ‏شدن چند خط مثبت در بخش دوم گزارش البرادعي، داير بر تائيد پيشرفت همکاري با ايران، موضوع تصويب ‏قطعنامه تنبيهي سوم بفراموشي سپرده شود. حال آنکه روند تحولات نشانداد که انتظار تهران دراين مورد انتظاري ‏واهي بوده است‏ تصويب قطعنامه سوم نشان داد اگر چه همکاري اخير ايران با آژانس منجر به رفع ابهام در پاره اي زمينه هااز ‏گذشته برنامه هاي اتمي ايران شده ولي درجهت رفع نگراني هاي جاري شوراي امنيت از اينده اين فعاليتها کافي ‏نبوده است. بمنظور رفع اين نگراني ها، شوراي امنيت به نماينده گي از جامعه جهاني نسبت به طرح قطعنامه ‏تحريمي تازه اي آن به توافق دست يافت اگرچه قطعنامه سوم تنبيهي چندان شديد تز از دو قطعنامه قبلي نيست، ولي در هر حال ايران را همچنان در ‏مواضع دفاعي و تحت فشار نگاه خواهد داشت. بنظر نميرسد که در واکنش تلافي جويانه به قطعنامه تازه، ايران ‏از معاهده ان پي تي خارج شود، اگرچه در اعتراض به قطعنامه هاي قبلي، دولت جمهوري اسلامي از قبول ‏تعهدات معاهده الحاقي که از سال 2003 داوطلبانه پذيرفته و بموقع اجرا ميگذاشت سرباز زد. دولت ايران واقف ‏است که عواقب خروج از ان پي تي بسيار جدي تر از خروج از معاهده الحاقي است و از اين لحاظ به آساني ‏ميتواند ايران را مجددا با خطر هجوم نظامي خارجي روبرو سازد، اگرچه پاره اي از مراکز نظامي به خروج ‏ايران از ان پي تي اصرار ميورزند. در هر حال عدم واکنشن نسبت به قطعنامه تببيهي سوم نيز به بهانه "بي اثر ‏بودن" آن براي دولت جمهئري اسلامي نوعي شکست سياسي تلقي خواهد شد. بعلاوه قطعنامه تازه مسير طرح و ‏تصويب قطعنامه بسيار شديدتري را در 4 ماه آينده فراهم خواهد ساخت. در حقيقت قطعنامه بعدي است که دولت ‏ايران را سخت نگران خواهد ساخت و نه قطعنامه سوم.